Inwestowanie pasywne – hit czy kit? (część 1)

Inwestowanie pasywne to moim zdaniem hit, szczególnie na zagranicznych rynkach akcyjnych czy obligacyjnych i przy klasycznym inwestowaniu opartym o stopę odniesienia w postaci konkretnego, rozsądnie dobranego indeksu.

Najbardziej popularną formą inwestowania pasywnego jest tzw. fundusz ETF (z ang. exchange traded-fund). Z prawnego punktu widzenia jest to fundusz otwarty, który podlega ciągłemu obrotowi giełdowemu jak zwykła akcja. To niewątpliwie jego pierwsza zaleta – możliwość kupna i sprzedaży jednostek w godzinach pracy giełdy, na której dany ETF jest przedmiotem obrotu.

Dla mnie największą korzyścią jest jednak (cały czas przy założeniu, że właściwie dobierzemy ETFa)  to, że istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo graniczące z pewnością, że osiągnę stopę zwrotu na poziomie indeksu, którego zachowanie dany ETF odwzorowuje, pomniejszoną o koszty zarządzania (wyrażone wartością tzw. wskaźnika kosztów całkowitych – z ang. total expense ratio). Koszty te są z kolei dużo niższe niż w aktywnie zarządzanych produktach, w których dodatkowo dochodzi czynnik niepewności związany ze stopą zwrotu (może ona być gorsza lub lepsza niż indeks).

W celu zobrazowania, zebrałem grupę czterech funduszy otwartych aktywnie zarządzanych przez krajowe podmioty, których spektrum inwestycyjne stanowią bardzo modne ostatnio technologia i innowacje. Zestawiłem ich wyniki oraz koszty z funduszem ETF zarządzanym przez lidera branży i posiadającym podobne spektrum inwestycyjne (cyt. z opisu ETFa: access global companies with significant exposure to exponential technologies, which displace older technologies, create new markets, and have the potential to create significantly positive economic benefits). Wyniki tego ćwiczenia prezentuję poniżej na wykresie.  

Wykres 1 - Zestawienie średniorocznej stopy za okres 3 lat (31.10.2015 – 31.10.2018) oraz wskaźnika kosztów całkowitych wybranej grupy funduszy otwartych zarządzanych aktywnie i funduszu pasywnego o spektrum inwestycyjnym w obszarze nowych technologii i innowacji​​

Źródło: ishares.com; analizy.pl; obliczenia własne​

Interpretację powyższego wykresu pozostawiamy naszym czytelnikom.

Inwestowanie pasywne – hit czy kit? (część 2)

Część 1 objęła krótką charakterystykę pasywnego inwestowania i jego najpopularniejszą formę jaką są fundusze ETF oraz wskazanie zalet tego typu instrumentów. W części 2 przyjrzę się wadom tej formy inwestowania.

Z punktu widzenia inwestora indywidualnego, a zakładam, że większość czytelników mojego e-booka można zaliczyć do tej grupy, wadą może być konieczność założenia i posiadania rachunku maklerskiego, najlepiej w instytucji z kraju inwestycyjnie rozwiniętego ze względu na szeroką gamę ETFów, do których taki rachunek maklerski da nam dostęp oraz niskie koszty transakcyjne (o których bardziej szczegółowo za chwilę). Wymaga to podjęcia szeregu czynności, które dla statystycznego Kowalskiego mogą być skomplikowanym i czasochłonnym procesem.

Druga wada, związana z publicznych charakterem tych instrumentów, to konieczność zapłacenia prowizji maklerskiej przy kupnie i sprzedaży – efektywnie przy dobrym wyborze rachunku maklerskiego zwiększa to koszt posiadania takiego instrumentu o około 0,2-0,3 pkt % (prowizja maklerska za zakup oraz sprzedaż) w okresie utrzymywania inwestycji. Nawiązując do części 1, zwracam jednak uwagę, że nadal łączny koszt jest kilkukrotnie niższy niż w przypadku aktywnie zarządzanych produktów.

Publiczny charakter ETFów powoduje jeszcze jedną wadę, której nie mają klasyczne fundusze otwarte. W przypadku klasycznych funduszy, pomimo tego, że w momencie składania zlecenia kupna lub sprzedaży nie znamy ostatecznej ceny transakcji, zawsze ta cena będzie równa wartości aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa (WANJU). Ze względu na fakt, że ETFy są funduszami otwartymi podlegającymi stałemu obrotowi giełdowemu, często zdarza się, że cena zakupu lub sprzedaży nie jest równa WANJU (występuje zjawisko tzw. premii lub dyskonta do WANJU). Co prawda w przypadku funduszy o dużym wolumenie obrotu (a więc tych będących przedmiotem zainteresowania dużej rzeszy inwestorów) różnice pomiędzy ceną, a WANJU są bardzo małe i dla potencjalnej stopy zwrotu nieistotne, ale w przypadku wyboru mniej popularnego ETFa mogą być znaczące. W ostatecznym rozrachunku może to skutkować tym, że przepłaca się podczas transakcji kupna (kupując po cenie z premią do WANJU) lub uzyskuje zaniżoną cenę przy transakcji sprzedaży (sprzedając z dyskontem do WANJU). Widać to doskonale na poniższym wykresie.

​Wykres 2 – WANJU (niebieska linia) względem ceny (zielona linia) wybranego ETFa o małej płynności w okresie 20.11.2015 – 20.11.2018​​

Źródło: ishares.com​

Dla mnie największą wadą inwestowania pasywnego z perspektywy inwestora indywidualnego jest jednak istnienie ryzyka walutowego, zwłaszcza jeżeli oczekujemy stopy zwrotu w polskim złotym (PLN). Jednostki funduszu ETF w zdecydowanej większości przypadków będą denominowane w walucie rynku / indeksu, którego zachowanie śledzą (indeksu amerykańskiego w dolarze amerykańskim (USD), europejskiego w euro (EUR), itd.). Co prawda można znaleźć na rynku ETFy cieszące się dużą popularnością, które zabezpieczają ryzyko walutowe, ale jest to zabezpieczenie do kilku najbardziej popularnych walut jakimi są np. USD, EUR, funt brytyjski (GBP) czy frank szwajcarski (CHF) jeżeli walutą bazową ETFa jest inna waluta. W dalszym ciągu, w najlepszym wypadku, polski inwestor będzie jednak, przy wyborze takiego ETFa, narażony na ryzyko walutowe USD do PLN, EUR do PLN, GBP do PLN czy CHF do PLN. Efekt ekspozycji na to ryzyko może mieć bardzo istotny wpływ na końcową stopę zwrotu z inwestycji w PLN, co widać na wykresie poniżej. Aby wyeliminować ryzyko walutowe przy inwestowaniu w ETFy, konieczne jest więc samodzielne jego zabezpieczenie za pośrednictwem innych instrumentów finansowych – często dostępność czy nawet bardziej wiedza na ich temat i umiejętność stosowania dla statystycznego Kowalskiego może być problematyczna.  

​

​​​Wykres 3 – Stopa zwrotu z SPDR S&P500 ETF w 2017 roku w walucie bazowej ETFa (USD) oraz w PLN przy braku zabezpieczenia ryzyka walutowego​​

​​

Źródło: spdrs.com, money.net, obliczenia własne​

​ Inwestorzy powinni mieć też na uwadze, że w obrocie giełdowym są także instrumenty, tzw. ETN (z ang. Exchange-Traded Note). Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że to fundusz ETF – nic bardziej mylnego. Jest to instrument dłużny, który niesie ze sobą ryzyko kredytowe emitenta. Ryzyka takiego nie ma fundusz ETF. Zachowanie ETNów, podobnie jak ETFów, ma naśladować wybrany indeks. Różnica pomiędzy tymi instrumentami jest taka, że w momencie bankructwa emitenta ETNa narażamy się na ryzyko nieodzyskania części czy nawet całości zainwestowanej w ETNa kwoty (zwłaszcza, że jest to dług niezabezpieczony na aktywach emitenta). Jeżeli więc już decydujemy się na inwestycję w ETNa (czego ja osobiście nie jestem zwolennikiem) to ważne jest sprawdzenie kto jest emitentem i jaki jest jego standing finansowy (np. wyrażony ratingiem kredytowym).

Widzimy więc, że przy wszystkich zaletach pasywnego inwestowania, nie jest to forma pozbawiona wad. Istotne jest aby uwzględniać je w procesie inwestycyjnym.

Wskaźnik Kosztów Całkowitych, czyli rzeczywisty koszt inwestycji w fundusz inwestycyjny

W niniejszym rozdziale, kontynuując temat kosztów inwestycji, postanowiłem „przynudzić” czytelników i wyjaśnić czym jest tzw. Wskaźnik Kosztów Całkowitych (z ang. Total Expense Ratio – TER), którym często posługuję się poruszając wątek kosztów inwestowania w fundusze inwestycyjne (w tym fundusze ETF).

Dziś rozłożę tą miarę na czynniki pierwsze, ale jeżeli drogi czytelniku nie jesteś tym zainteresowany, to na wstępie wyjaśniając w jednym zdaniu – TER obrazuje wysokość łącznych kosztów ponoszonych przez fundusz w relacji do wartości aktywów tego funduszu, zazwyczaj w ujęciu rocznym. Generalnie im niższa wartość tego wskaźnika, tym dla inwestora lepiej (bo koszty, które obrazuje TER, ponoszone są finalnie przez inwestora).

Wykres 8 - Mechanizm liczenia TER dla fikcyjnego funduszu inwestycyjnego

Źródło: obliczenia własne

Rynek polski pod względem wysokości TER nieco odstaje od światowych trendów. Wysokość tego wskaźnika dla tradycyjnych funduszy otwartych nierzadko przekracza 4% czy 5% (fundusze akcyjne), podczas gdy na świecie istnieją już rozwiązania, uwaga! z TER w wysokości 0%, czyli dla klientów praktycznie bezkosztowe (i piszę to całkiem serio). W sektorze finansowym „nie ma nic za darmo”, więc w kolejnym rozdziale wyjaśnię jak to możliwe, że produkt z TER w wysokości 0% jest dla emitenta tego rozwiązania opłacalny.​

​Wskaźnik Kosztów Całkowitych to miara, która w pełniejszy sposób obrazuje rzeczywiste koszty inwestycji w fundusz, względem samej opłaty za zarządzanie. ​

Wracając jednak to sedna sprawy, a więc meandrów Wskaźnika Kosztów Całkowitych. Używam go tak ochoczo ze względu na to, iż jest to miara, która w pełniejszy sposób obrazuje rzeczywiste koszty inwestycji w fundusz, względem samej opłaty za zarządzanie. TER zawiera w sobie opłatę za zarządzanie, ale także inne koszty operacyjne funduszu, które finalnie obciążają inwestora. Są to np. prowizje maklerskie za transakcje kupna / sprzedaży instrumentów finansowych do / z portfela funduszu, koszty obsługi księgowej lub audytu czy koszty depozytariusza. W TER zawarta jest także opłata za wynik (z ang. performance fee – w Polsce nazywana błędnie opłatą za sukces – z ang. success fee).

​Im niższy TER tym lepiej.​

Oczywiście, szczególnie w przypadku funduszy alternatywnych (np. funduszy hedgingowych), wysoki TER nie musi być czymś bezwzględnie złym, zwłaszcza, jeżeli w dużej mierze na jego wysokość składa się performance fee. Oznacza to tyle, że zarządzający bardzo dobrze wykonał swoją pracę i pobrał z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie. W tradycyjnych funduszach inwestycyjnych (z ang. long-only funds) ja trzymam się jednak zasady, że im niższy TER tym lepiej.

Fundusze bezkosztowe, czyli jak zarabiać bez obciążania klientów

W poprzednim rozdziale zadeklarowałem, że wyjaśnię w jaki sposób pasywny fundusz inwestycyjny taki jak ETF może być opłacalny dla jego emitenta przy zerowym poziomie Wskaźnika Kosztów Całkowitych (z ang. Total Expense Ratio – TER).

Zanim przejdę do wyjaśnienia sensu istnienia funduszy bezkosztowych (z TER równym zeru), chcę zaznaczyć, że już sam fakt bycia funduszem pasywnym znacząco obniża koszty funkcjonowania. Dzięki temu TER funduszy pasywnych, chociaż nie jest równy zeru, jest często nawet kilkunastokrotnie niższy niż TER analogicznego rozwiązania zarządzanego aktywnie.

Za odwzorowanie przez fundusz indeksu, trochę proces upraszczając, odpowiada właściwie zaprogramowana maszyna, nad którą czuwa ktoś posiadający raczej wiedzę matematyczną czy informatyczną, niż inwestycyjną. Emitent nie ma więc konieczności ponoszenia kosztów wynagrodzeń zespołów zarządzających czy analityków, których zadaniem jest generowanie stopy zwrotu lepszej od indeksu. Dodatkowo są to produkty, którymi handel odbywa się na giełdzie i których zalety nie zmuszają do utrzymywania licznych sił sprzedażowych, tak jak ma to miejsce w przypadku rozwiązań aktywnych oraz dzielenia się opłatą pomiędzy emitentem, a dystrybutorem danego produktu. Zarobek dystrybutora, którym w przypadku funduszy ETF często jest firma inwestycyjna (dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską) jest prowizja maklerska, płacona przez klienta.

Koszty funkcjonowania takiego rozwiązania są znacznie niższe dla emitenta niż rozwiązań aktywnie zarządzanych. Nie są to jednak z perspektywy emitenta koszty równe zeru. Jak więc uzasadniać zerowy TER? Przede wszystkim przychodami jakie fundusz może wygenerować z innych źródeł, które pokryją koszty jego funkcjonowania i wygenerują zysk. Przy aktywach funduszy często idących w miliardy USD czy EUR nawet łączny zarobek emitenta w wysokości 0,01% czy 0,02% wartości aktywów netto funduszu w ujęciu pieniężnym może być bardzo dużą kwotą. Głównym, dodatkowym źródłem przychodów funduszy ETF, dzięki któremu TER może spaść nawet do zera jest tzw. pożyczanie papierów wartościowych, które może przybierać dwie formy:

• Wewnętrzną (z ang. Inside lending), kiedy emitent „pożycza” zainteresowanemu taką pożyczką podmiotowi (np. funduszowi hedgingowemu, który stosuje tzw. krótką sprzedaż) papiery wartościowe znajdujące się w portfelu danego ETFa.
• Zewnętrzną (z ang. Outside lending), kiedy posiadacz tytułów uczestnictwa danego ETFa „pożycza” te tytuły zainteresowanemu podmiotowi (może to być także fundusz hedgingowy, tak jak w przypadku Inside lending).

Dla emitenta źródłem dodatkowego dochodu jest oczywiście jedynie Inside lending. Z perspektywy inwestora źródłem dodatkowego dochodu lub niższych kosztów może być także proces Outside lending.
Fundusze bezkosztowe stanowią stosunkowo młodą grupę produktów, więc nie mogę przedstawić danych dotyczących wielkości przychodów jakie te produkty osiągają z Inside lending, ale dla zobrazowania jak znaczący jest to udział, poniżej prezentuję dane dla wybranych ETFów jednego z wiodących globalnych dostawców tych rozwiązań.

Tabela 1- Przychody z pożyczania papierów wartościowych typu Inside lending (Securities lending returns) dla wybranych ETFów na dzień 31 marca 2018

Źródło: ishares.com

Jak widzimy w powyższej tabeli często przychód z operacji Inside lending jest wyższy niż opłata za zarządzanie – teoretycznie opłata mogłaby więc wynosić 0% i fundusz nadal mógłby przynosić zysk. Niestety drogi czytelniku, tego typu produkty w „kraju nad Wisłą” pozostaną jeszcze na długo w sferze marzeń.

​Polski rynek „pożyczania papierów wartościowych” jest dużo mniej rozwinięty niż amerykański.​

Polski rynek „pożyczania papierów wartościowych” jest dużo mniej rozwinięty niż amerykański (można nawet zaryzykować tezę, że nie istnieje), a dodatkowo fundusze wskazane powyżej, mają aktywa w wielkościach idących w dziesiątki lub nawet setki miliardów USD. Przykładowo lider z powyższej tabeli – iShares Core S&P Small-Cap ETF, posiada aktywa na poziomie 44,5 miliarda USD (dane na dzień 9 maja 2019 roku). Z operacji pożyczania papierów wartościowych jest więc w stanie wygenerować 44,5 mln USD rocznego przychodu [0,1% (w powyższej tabelce jako 10 punktów bazowych w 2018 roku)* 44,5 mld USD]. A jest to tylko jeden, wcale nie największy fundusz ETF – dla porównania łączne przychody wszystkich Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych w Polsce w 2018 roku wyniosły około 1 mld USD, czyli jedynie 20 razy więcej.

Ile kosztuje samodzielne inwestowanie w ETFy? cz.2.

W dzisiejszej części, przechodząc od ogółu do szczegółu, zajmę się wyliczeniem kosztu inwestycji dla statystycznego Kowalskiego, który przez instytucję finansową (bank, dom maklerski), z której usług korzysta inwestując w ETFy, został zaklasyfikowany jako inwestor (klient) detaliczny.

Wybór ETFów, w które może inwestować, ogranicza się więc do tych zarejestrowanych na terenie Unii Europejskiej. Kowalski dysponuje kwotą 10 000 USD, jest inwestorem akceptującym wysoki poziom ryzyka inwestycyjnego z 5-letnim horyzontem inwestycyjnym. Portfel inwestycyjny, na jaki zdecydował się nasz inwestor składa się z trzech ETFów.

Wykres 11 – Portfel inwestycyjny Kowalskiego

​

Źródło: opracowanie własne

Patrząc jedynie na TER rzeczywiście nasz bohater ponowi owe mityczne 0,1-0,2% w skali roku,  konkretnie 0,19% w skali roku.

Wykres 12 – Wskaźnik kosztów całkowitych (TER) dla poszczególnych składowych portfela oraz w ujęciu zagregowanym*

​

*wyliczony jako średnia ważona TER dla poszczególnych ETFów wchodzących w skład portfela

Źródło: Refinitiv Eikon, opracowanie własne

Po lekturze pierwszej części wiemy jednak, że TER to nie jedyny koszt inwestycji w ETFy. Kowalski musi jeszcze zapłacić prowizję maklerską za zakup i sprzedaż ETFa oraz poniesie pośrednie dodatkowe koszty w postaci bid-ask spread oraz premii do NAV (jeżeli takowa występuje).

• Prowizja maklerska – inwestowanie na rynkach zagranicznych wiąże się zazwyczaj z nieco wyższym kosztem niż na rodzimym rynku, głównie ze względu na minimalną kwotę prowizji, która zazwyczaj wynosi kilka jednostek waluty (USD czy EUR). My dla naszego Kowalskiego wybrałem internetowy zagraniczny dom maklerski, który posiada najniższe stawki prowizji maklerskich (w 2019 roku został wybrany przez magazyn Barron’s najtańszym internetowym domem maklerskim (z ang. Lowest Cost Broker)). Istotną z punktu widzenia Kowalskiego informacją jest to, że wszystkie trzy ETFy, które wybrał do swojego portfela, są notowane na giełdzie w Londynie, zarejestrowane w Irlandii oraz denominowane w USD. Stawka prowizji maklerskiej dla ETFów notowanych w Londynie i denominowanych w USD u wybranej przez nas instytucji finansowej wynosi 0,05%, przy czym nie może być niższa niż 5 USD. Z racji tego, że Kowalski rozpoczyna swoją przygodę z ETFami od stosunkowo niewielkiej kwoty (10 000 USD) faktyczna stawka prowizji dla każdej z transakcji wyniesie więc 5 USD, a w ujęciu procentowycm będzie wahać się pomiędzy 0,08% i 0,25% wyliczone jako iloraz 5 USD i wartości pojedynczej transakcji (2 000 USD lub 6 000 USD).
Wykres 13 – Wielkość prowizji maklerskiej dla transakcji na poszczególnych składowych portfela oraz w ujęciu zagregowanym*

*wyliczona jako średnia ważona prowizji dla poszczególnych ETFów wchodzących w skład portfela

Źródło: interactivebrokers.com, opracowanie własne

• Bid-ask spread – średni bid-ask spread dla ETFów, które są przedmiotem transakcji za ostatnie 30 dni w ujęciu procentowym, wahał się pomiędzy 0,05%, a 0,26%. Na potrzeby niniejszej publikacji założyłem, że te wartości średnie będą rzeczywistą wartością bid-ask spread podczas dokonywania transakcji przez Kowalskiego.
Wykres 14 – Średni bid-ask spread dla poszczególnych składowych portfela oraz w ujęciu zagregowanym*
​

*wyliczony jako średnia ważona bid-ask spread dla poszczególnych ETFów wchodzących w skład portfela

Źródło: Refinitiv Eikon, opracowanie własne

• Premia / dyskonto do NAV – ta pozycja kosztów sprawiła mi najwięcej problemów ponieważ, poza tym, że inwestowanie w europejskie ETFy jest bardziej kosztowne niż w ich amerykańskie odpowiedniki,to dodatkowo dane dla nich udostępniane są dużo „uboższe” niż dla amerykańskich ETFów. Dlatego też arbitralnie założyłem, że ETFy charakteryzowały się premią do NAV, która nie jest uwzględniona w bid-ask spread w momencie kupna oraz dyskontem do NAV nie uwzględnionym w bid-ask spread na poziomie wskazanym na wykresie 5 (uzupełniając porcję wiedzy z części 1 informuję, że część premii / dyskonta do NAV jest zawarta w bid-ask spread)

​

Wykres  15 – Premia / dyskonto do NAV dla poszczególnych składowych portfela oraz w ujęciu zagregowanym*

​

*wyliczona jako średnia ważona  premii / dyskonta do NAV dla poszczególnych ETFów wchodzących w skład portfela

Źródło: opracowanie własne

Mając obliczone dodatkowe poszczególne koszty inwestycji w ETFy wybrane przez Kowalskiego do portfela, możemy przystąpić do wyliczenia łącznego dodatkowego kosztu poza TER w wysokości 0,19%. Przy czym, aby przykład był bardziej czytelny, przyjąłem następujące dodatkowe założenia:

• Kowalski jest inwestorem z gatunku kupuj i trzymaj (z ang. buy and hold), czyli po zakupie trzech ETFów będzie je trzymał w swoim portfelu inwestycyjnym przez okres 5 lat, który jest horyzontem inwestycyjnym naszego inwestora.
• Kowalski w momencie sprzedaży za 5 lat będzie miał do czynienia z poziomem bid-ask spread wskazanym na Wykresie 4.
• Premia / dyskonto do NAV w momencie sprzedaży ETFów po 5 latach będzie taka sama jak ta wskazana na Wykresie 5.
• Kowalskiemu zależy na uzyskaniu stopy zwrotu w USA. Nie musi więc zabezpieczać ryzyka walutowego USD do polskiego złotego.

Dodatkowy łączny koszt inwestycji wyliczony na bazie poszczególnych pozycji kosztów i uwzględnieniu powyższych założeń wyniesie więc 0,51% i złożą się na niego:

• Prowizja maklerska za kupno i sprzedaż ETFów w wysokości 0,30% (0,15% za zakup i 0,15% za sprzedaż).
• Bid-ask spread w wysokości 0,11% (0,055% przy zakupie i 0,055% przy sprzedaży).
• Premia / dyskonto do NAV nie uwzględniona w bid-ask spread w wysokości 0,1% (0,05% premii przy zakupie i 0,05% dyskonta przy sprzedaży).

Uważni czytelnicy pierwszej części rozdziału trzeciego zapewne w tym momencie stwierdzą, że to jeszcze nie koniec analizy dodatkowych kosztów. Zarówno prowizja maklerska, jak i bid-ask spread są bowiem kosztami, które ponosi się tylko dwukrotnie – w momencie zakupu i sprzedaży. Chcąc porównać „jabłka do jabłek” trzeba więc uzyskaną wartość 0,51%,w przypadku naszego inwestora, podzielić przez 5-letni horyzont inwestycyjny aby uzyskać koszt średnioroczny – wyniesie on około 0,1% (0,51% / 5). Łączny roczny koszt inwestycji w portfel inwestycyjny złożony z trzech ETFów wyniesie więc 0,29%.

Wykres 16 – Łączny średnioroczny koszt inwestycji Kowalskiego

​

Źródło: Refinitiv Eikon, opracowanie własne

Entuzjaści inwestowania w ETFy powiedzą pewnie, że dodatkowy koszt w wysokości 0,1% to nic, bo łącznie płacimy 0,29% rocznie, (0,19% + 0,1%), ale zauważmy, że:

• Wybrałem dla Kowalskiego najtańszy dom maklerski na rynku – niekoniecznie w rzeczywistości będziemy mogli skorzystać z takiego rozwiązania, a barierą może być chociażby niewystarczająca znajomość języka angielskiego.
• Jest mało prawdopodobne aby w okresie 5 lat nie wykonywać żadnych dodatkowych transakcji, a w efekcie nie płacić prowizji maklerskich.
• Dobrze zdywersyfikowany portfel inwestycyjny, moim zdaniem, powinien zawierać mimo wszystko więcej ETFów niż trzy, więc inwestując kwotę 10 000 USD wysokość prowizji w ujęciu procentowym będzie wyższa, bo wartość pojedynczej transakcji będzie niższa, a prowizja z pojedynczej transakcji nie może być niższa niż 5 USD.

Ile kosztuje samodzielne inwestowanie w ETFy? cz.4.

W ostatniej części poruszę kwestie podatkowe związane z inwestycjami w ETFy zarejestrowanymi w Europie oraz Stanach Zjednoczonych. Przy czym zastrzegam na początku, że są to moje ogólne obserwacje, które wyniosłem z praktyki inwestowania w ETFy w tych dwóch lokalizacjach. Każdy przypadek może być inny, więc nie należy traktować niniejszej części jako porady czy doradztwa podatkowego. Jeżeli, drogi czytelniku, dokonywałeś transakcji na ETFach, które skutkowały koniecznością rozliczenia się z fiskusem, a nie jesteś pewien w jaki sposób to zrobić, to lepiej żebyś skorzystał z usług specjalisty od podatków. 

Na początek niekwestionowana zaleta związana z inwestowaniem w ETFy - niezależnie od miejsca zarejestrowania ETFa będącego przedmiotem inwestycji, z racji tego, że są to instrumenty finansowe notowane na giełdzie, możemy kompensować zyski ze stratami w celach podatkowych. Istotną informacją jest to, że podatek, niezależnie od waluty i miejsca inwestycji, rozliczamy w polskim złotym (PLN). ETFy denominowane PLN można policzyć na palcach dwóch rąk, więc przy założeniu, że inwestujemy „zgodnie ze sztuką”, dywersyfikując na poziomie klas aktywów i geograficznie lub sektorowo, konieczne jest przeliczenie przychodów i kosztów, z których wynika nasz zysk lub strata z inwestycji, na PLN po kursie z dnia kupna i sprzedaży ETFa.

W poprzednich częściach posługiwałem się moim „ulubionym” domem maklerskim w celu zobrazowania kosztów inwestycji w ETFy. W kontekście podatków posłużę się tym samym przykładem. Instytucja ta, będąc globalnym graczem, nie dostarczy nam formularza PIT-8C, ale mając otwarty rachunek w PLN (jest to możliwe), mamy dostęp do zestawienia wszystkich transakcji jakich dokonaliśmy przeliczonych na PLN po właściwym kursie wraz z podsumowaniem jakim zyskiem lub stratą w ujęciu zagregowanym, skutkowały owe transakcje. Podobnie w przypadku wypłaconych dywidend.​

W przypadku inwestycji w ETFy na rynkach zagranicznych istotne jest wyodrębnienie dwóch rodzajów zysków / dochodów do opodatkowania:

• Zysku kapitałowego (lub straty kapitałowej), a więc różnicy pomiędzy ceną jaką zapłaciliśmy za kupno, a ceną otrzymaną ze sprzedaży, pomnożoną przez liczbę tytułów uczestnictwa w danym ETFie będącym przedmiotem tych transakcji.
• Dochód z dywidendy, a więc środki pieniężne, które wypłacane są posiadaczom tytułów uczestnictwa danego ETFa z tytułu partycypacji w dywidendach, wypłacanych przez spółki wchodzące w jego skład (lub kuponach wypłacanych przez obligację jeżeli mamy do czynienia z ETFem obligacyjnym).

W przypadku podatku od zysków kapitałowych zasada jest prosta. Jesteśmy zobligowani do samodzielnego wyliczenia kwoty podatku, który musimy odprowadzić do urzędu skarbowego, a następnie odprowadzenia tego podatku niezależnie od tego czy inwestujemy w ETFy zarejestrowane w Europie czy Stanach Zjednoczonych. Mając więc do dyspozycji informacje o wysokości osiągniętego zysku, mnożymy tą kwotę przez 19% i w ten sposób obliczamy należny podatek, który musimy odprowadzić fiskusowi.

Sytuacja komplikuje się nieco w przypadku dochodu z dywidendy, gdyż tu kwestia wyliczenia i odprowadzenia podatku wygląda inaczej dla ETFów, które zarejestrowane są w Stanach Zjednoczonych, a inaczej dla tych zarejestrowanych na terenie Unii Europejskiej:

• „Europejskie” ETFy – w momencie wypłaty dywidendy podatek nie jest naliczany, ani pobierany. Obowiązkiem inwestora, który taką dywidendę otrzymuje jest wyliczenie kwoty podatku, którą należy oddać fiskusowi. Zasada jest tutaj podobna jak w przypadku podatku od zysków kapitałowych – kwota wypłaconej dywidendy jest dochodem (zyskiem) inwestora, więc przeliczamy ją na PLN po odpowiednim kursie, mnożymy przez 19% i w ten sposób uzyskujemy wartość podatku, który należy odprowadzić do urzędu skarbowego.

• „Amerykańskie” ETFy – na mocy porozumienia o podatku dochodowym (z ang. Income Tax Treaty) podpisanego pomiędzy Polską, a Stanami Zjednoczonymi w 2013 roku (pod tym linkiem znajdziecie treść podpisanego porozumienia: https://www.treasury.gov/resource-center/tax-policy/treaties/Documents/Treaty-Poland-2-13-2013.pdf) w momencie wypłaty dywidendy od ETFa, w skład którego wchodzą spółki amerykańskie, zostanie pobrany podatek u źródła w wysokości 15%. Jednak jeżeli inwestujemy w ETFa, w skład którego wchodzą spółki spoza USA to wtedy wysokość podatku pobranego u źródła często może wynieść 30%. Jeżeli pobrano nam 15% podatku od dywidendy, wtedy rozliczając się z fiskusem jesteśmy zobowiązani do dopłaty 4%, więc różnicy pomiędzy stawką podatku u źródła (15%), a stawką podatku pobieranego od dywidend pobieranego w Polsce (19%). W przypadku potrącenia u źródła podatku w wysokości 30%, w Polsce nie musimy już nic dopłacać. Co z 11-procentową nadwyżką ponad 19-procentową stawkę obowiązującą w Polsce? Możemy ubiegać się o jej zwrot w amerykańskim urzędzie skarbowym. Koszt takiej operacji (zakładamy, że jesteśmy statystycznym Kowalskim, który inwestuje stosunkowo niewielkie kwoty, a nie będąc specjalistą od podatków, musi skorzystać z porady takiego specjalisty) może jednak przewyższać wysokość podatku, o którego zwrot wnioskujemy. W tym miejscu dwie uwagi:
  • Aby nasza dywidenda rzeczywiście była opodatkowana stawką 19%, konieczne jest przy zakładaniu rachunku maklerskiego wypełnienie tzw. formularza W8-BEN. Jeżeli go nie wypełnimy (lub wypełnimy nieprawidłowo) wtedy wypłacane dywidendy będą opodatkowane „u źródła” 30-procentową stawką.
    
  • ​Problem z koniecznością wyliczenia kwoty podatku od dywidendy, wysokości niedopłaty lub nadpłaty zniknie jeżeli wybierzemy ETFa, który nie wypłaca dywidend, a reinwestuje je. Jeżeli więc nie jesteśmy zainteresowani uzyskiwaniem bieżącego dochodu (bo dywidenda jest takim dochodem) to lepiej wybrać właśnie takiego ETFa, który reinwestuje wypłacaną przez spółki wchodzące w jego skład dywidendę lub kupony (zazwyczaj takie ETFy mają w nazwie przyrostek „Acc” – skrót od angielskiego słowa „Accumulation”; ETFy wypłacające dywidendy w nazwie mają przyrostek „Dist” – skrót od angielskiego słowa „Distribution”). ETFów wypłacających dywidendę, zwłaszcza na rynku amerykańskim, jest jednak dużo więcej niż tych, które ją reinwestują.

​

​